14 miljoen vluchtelingen… Een indrukwekkende familiegeschiedenis

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog raakte midden Europa op drift: ruim 14 miljoen Duitsers sloegen op de vlucht voor de Russische bevrijders. Duitsland verloor een kwart de oorspronkelijke oppervlakte als straf voor de rol van Duitsland in de opkomst van het Nazisme en de Tweede Wereldoorlog. Miljoenen Duitsers werden gedwongen het land te verlaten waar ze generatie op generatie hadden gewoond.

Elke aflevering van de VPRO serie ‘Het Duitsland van mijn moeder’ begint met deze feiten. Filmmaakster Britta Hosman reist met haar Duitse moeder terug naar het Duitsland van haar jeugd. Het resultaat is een bijzondere familiegeschiedenis. De moeder van Hosman, toen nog een jong kind, was een van de vele vluchtelingen uit Oost-Pruissen, nu Rusland. In zes delen (inmiddels zijn daarvan vier uitgezonden) gaan ze langs de plaatsen die een rol spelen in de achtergrond en het vluchtverhaal van haar moeder.

Zo komen ze onder meer terecht in Polen en Rusland. Gaandeweg krijg je al kijkende een steeds beter inzicht in het drama dat zich rondom de bevrijding in het hart van Europa heeft afgespeeld met oprukkende moordzuchtige, plunderende en verkrachtende Sovjet troepen.

Britta Hosman (midden) aan het werk, foto: www.filmfestival.nl

Ondanks de zware thematiek is het een prachtige serie geworden, heel informatief, bij vlagen ontroerend en schokkend. Naast de gesprekken met haar moeder, gebruikt Hosman ook archiefbeelden, familiefilmpjes en komen ook mensen ter plekke aan het woord.

Het is een vorm van wat Duitsers Vergangenheitsbewältigung noemen, in het reine komen met de geschiedenis. Dat valt ook op in de interviews. Mensen zijn heel nuchter, af en toe aangedaan en soms wat melancholiek. De wijze waarop vaak onschuldige kinderen en vrouwen het slachtoffer werden, wordt min of meer geaccepteerd als het lot van de verliezers.

Vertaler Sasza Malko die in de serie zowel uit het Russisch als uit het Pools vertaalt geeft een goede samenvatting als hij constateert dat de Duitsers al jarenlang bezig zijn met verwerken. In tegenstelling tot de Russen, die houden zich daar niet mee bezig. ‘Dat is gevaarlijk’, besluit hij.

‘Het Duitsland van mijn moeder’: http://www.vpro.nl/buitenland/programmas/het-duitsland-van-mijn-moeder.html

Uitzending: zondag 8 november t/m zondag 13 december 2015, 20.15 uur op NPO 2
Regie: Britta Hosman en Jorien van Nes.

Te zien bij: http://www.npo.nl/uitzending-gemist